Een verstoorde hormoonhuishouding is een veelvoorkomend probleem. In deze blog onderzoek ik de impact van chronische stress, ongezonde voeding en overgewicht, nutriëntentekort, slaapstoornissen, gebrek aan lichaamsbeweging en alcoholgebruik op hormonale disbalans. Zo kun je beter begrijpen hoe je jouw hormoonhuishouding positief kunt beïnvloeden.
Chronische stress
Allereerst heeft chronische stress een negatief effect op je hormoonhuishouding. Langdurige stress activeert namelijk de hypothalamus-hypofyse-bijnier (HPA)-as (ook wel de stress-as genoemd) en leidt tot een verhoogde productie van stresshormonen, zoals cortisol. Deze constante aanmaak van cortisol kan leiden tot verminderde gevoeligheid van de hypothalamus en hypofyse voor de feedbacksignalen van cortisol. Hierdoor blijft het HPA-systeem te actief en wordt er meer cortisol geproduceerd dan eigenlijk nodig is. Deze voortdurende overactiviteit van het HPA-systeem kan de werking van andere hormonale lichaamssystemen, zoals de HPG-as (ook wel de voortplanting-as genoemd), in de war schoppen. Dit kan op zijn beurt leiden tot menstruatiestoornissen bij vrouwen en verminderde vruchtbaarheid.
Ongezonde voeding & Overgewicht
Ten tweede kan ongezonde voeding leiden tot hormonale disbalans. Een dieet dat rijk is aan bewerkte voedingsmiddelen, suikers en geraffineerde koolhydraten kan leiden tot insulineresistentie, waarbij cellen minder goed reageren op insuline. Dit kan de werking van de HPG-as beïnvloeden en de ovulatie en menstruatiecyclus bij vrouwen verstoren. Volgens schattingen van het RIVM en het Nederlandse Diabetes Fonds, heeft ongeveer 25% tot 30% van de volwassenen in Nederland insulineresistentie..
Daarnaast kunnen gewichtsproblemen, vooral overgewicht, leiden tot een verstoorde hormoonhuishouding. Naast insulineresistentie, kan overgewicht een disbalans in hormonen zoals leptine en adiponectine veroorzaken. Deze disbalans kan bijdragen aan een verminderde gevoeligheid van de hypothalamus en de hypofyse voor hormonale signalen.
Verder kan overgewicht leiden tot leververvetting en ontsteking, bekend als niet-alcoholische leververvetting (NAFLD). Volgens schattingen van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) is NAFLD wereldwijd de meest voorkomende leveraandoening. De prevalentie kan variëren, maar het wordt geschat dat ongeveer 20% tot 30% van de algemene bevolking NAFLD heeft. NAFLD leidt tot een verminderde leverfunctie, waardoor de lever minder goed hormonen kan afbreken en omzetten.
Nutriëntentekort
Ongezonde voeding kan leiden tot een tekort aan essentiële voedingsstoffen, maar zelfs bij een als “gezond” beschouwd voedingspatroon is het van groot belang om aandacht te besteden aan je inname van specifieke voedingsstoffen. Binnen de hormoonhuishouding spelen o.a. selenium en jodium een belangrijke rol. Zij zijn namelijk cruciaal voor de gezondheid van de schildklier (een hormoonproducerend orgaan dat verantwoordelijk is voor het reguleren van verschillende lichaamsfuncties). Selenium, een belangrijk sporenelement, speelt een cruciale rol in de omzetting van schildklierhormonen in hun actieve vormen. Jodium is een bekend mineraal dat de schildklier gebruikt om schildklierhormonen te synthetiseren. Deze voedingsstoffen worden vaak aangetroffen in voedingsmiddelen zoals vis, zeevruchten, zuivel, eieren, zeewier, gejodeerd brood en paranoten.
Sommige mensen, zoals vegetariërs, veganisten en mensen die brood mijden, lopen een verhoogd risico op tekorten aan deze voedingsstoffen. Voor deze groepen is het belangrijk om alternatieve jodiumbronnen te consumeren zoals zeewier of gebruik te maken van gejodeerd keukenzout. Een gemakkelijk manier om genoeg selenium binnen te krijgen is het eten van 14 paranoten per week.
Let op dat bij jodium geldt dat overdaad schaadt. Neem dus nooit zomaar een jodiumsupplement zonder dat er een tekort bij je is vastgesteld.
Onvoldoende lichaamsbeweging
Onvoldoende lichaamsbeweging heeft invloed op je hormonale stabiliteit. Het is daarom belangrijk om voldoende te bewegen. Zo heeft onderzoek aangetoond dat regelmatige fysieke activiteit de insulinegevoeligheid verbetert en kan helpen bij het voorkomen of beheersen van diabetes.
Bovendien kan regelmatige lichaamsbeweging stress verminderen en cortisol niveaus reguleren. Een gebrek aan lichaamsbeweging, gecombineerd met chronische stress, kan leiden tot een verhoogde cortisolproductie, wat de hormonale balans kan verstoren en effect kan hebben op gewichtstoename, slaapkwaliteit en immuunfunctie.
Ook draagt regelmatige lichaamsbeweging bij aan een gezonde balans tussen oestrogeen en progesteron, wat van invloed is op de menstruatiecyclus en de reproductieve gezondheid van vrouwen. Dit kan hormonale problemen zoals onregelmatige menstruatie helpen voorkomen.
Slaapstoornissen
Onvoldoende slaap of slechte slaapkwaliteit kan aanzienlijke verstoringen veroorzaken in het delicate evenwicht van hormonen in ons lichaam. Dit komt doordat slaap een essentiële rol speelt bij het reguleren van hormoonproductie, -afgifte en -activiteit. Een verstoorde slaap kan leiden tot problemen in meerdere hormonale systemen.
Allereerst ontregelt ook slaaptekort de Hypothalamus-Hypofyse-Bijnier (HPA)-as, wat resulteert in abnormaal verhoogde niveaus van het stresshormoon cortisol. Deze chronisch verhoogde cortisolspiegels leiden weer tot verstoringen in stressreacties, stemmingsstoornissen en metabolisme.
Ten tweede beïnvloedt onvoldoende slaap de productie van geslachtshormonen, zoals oestrogeen, progesteron en testosteron, wat kan leiden tot verminderd libido, menstruatiestoornissen en verminderde vruchtbaarheid.
Tot slot verstoort slaaptekort de regulatie van eetlust hormonen, insulinegevoeligheid en circadiane ritmes, wat kan leiden tot gewichtstoename, insulineresistentie en ontregeling van biologische klokken.
Overmatig alcoholgebruik
Te veel alcohol drinken kan de lever beschadigen en de werking ervan verminderen. De lever speelt een belangrijke rol bij het opruimen van hormonen uit het lichaam. Als de lever niet goed werkt, kan dit leiden tot problemen met hoe het lichaam hormonen verwerkt en reguleert.
Verstoorde hormoonhuishouding oplossen
Het is van groot belang om de bovengenoemde factoren te herkennen en te begrijpen, omdat een evenwichtige hormoonhuishouding essentieel is voor onze algehele gezondheid. Door een gezonde levensstijl te hanteren, met aandacht voor voeding, lichaamsbeweging, stressmanagement en slaapkwaliteit, kunnen we een positieve invloed hebben op onze hormonale gezondheid en meer balans brengen in een verstoord hormoonsysteem.
Wil je liever samen aan de slag? Check dan mijn Healthy Hormones Programma
Referenties
- Stress and disorders of the stress system
- The thyroid – too much and too little across the ages
- Restricted and disrupted sleep
- Sleep and leptin levels
- Insufficient sleep undermines dietary efforts to reduce adiposity
- Associations between sleep loss and increased risk of obesity and diabetes
- Sleep duration and all-cause mortality
- Insulin resistance and the polycystic ovary syndrome revisited
- The prevalence and features of the polycystic ovary syndrome in an unselected population
- Adipocytokines: mediators linking adipose tissue, inflammation and immunity
- Adipose tissue as an endocrine organ
- Adipose tissue, inflammation, and cardiovascular disease.
- Effects of aerobic exercise training on serum sex hormone binding globulin