Hormonen spelen een cruciale rol in ons lichaam. Ze fungeren als boodschappers die verschillende lichaamsfuncties reguleren, zoals onze stofwisseling, slaappatroon, humeur en voortplanting. Het behouden van een gezonde hormoonbalans is van groot belang voor ons algehele welzijn. Als deze balans verstoord raakt, kunnen er namelijk verschillende gezondheidsproblemen ontstaan.
Gelukkig kunnen we de gezondheid van onze hormonen steeds beter meten door middel van hormoontesten. Dit kan een waardevol instrument zijn om eventuele onbalans te identificeren en specifieke stappen te nemen om onze gezondheid te verbeteren. Laten we daarom eens kijken hoe we onze hormoonbalans testen.
Waarom is hormoonbalans belangrijk?
Hormonen zijn betrokken bij tal van processen in ons lichaam, en zelfs kleine onbalans kan al gevolgen hebben. Hier zijn enkele redenen waarom hormoonbalans van essentieel belang is:
Metabolisme en gewichtsbeheersing: Hormonen zoals insuline, leptine, en schildklierhormonen (TSH, T4, T3, RT3) spelen een rol bij het reguleren van eetlust, metabolisme en vetopslag. Een onbalans kan leiden tot gewichtstoename of moeite met afvallen, koude intolerantie, droge huid en broos haar, en verhoogde of juist vertraagde hartslag.
Energie en stemming: Hormonen zoals cortisol, serotonine, DHEA, en schildklierhormonen beïnvloeden onze energieniveaus en stemming. Een disbalans kan leiden tot vermoeidheid, prikkelbaarheid en stemmingsstoornissen.
Voortplanting en vruchtbaarheid: Hormonen zoals oestrogeen, progesteron en testosteron zijn essentieel voor de menstruatiecyclus en vruchtbaarheid bij vrouwen en mannen. Een verstoorde hormoonbalans kan leiden tot onregelmatige menstruatie en vruchtbaarheidsproblemen.
Hormoonbalans testen – hoe dan?
Bloedtest: Dit is de meest gangbare methode om hormoonspiegels te meten. Een arts kan specifieke hormonen, zoals schildklierhormonen (TSH, T4, T3, RT3), geslachtshormonen (oestradiol, progesteron, testosteron), insuline en cortisol beoordelen aan de hand van een bloedmonster.
Speekseltest: Bij deze test worden bepaalde hormonen, waaronder cortisol, DHEA en geslachtshormonen, gemeten in het speeksel. Het wordt bijvoorbeeld vaak gebruikt om cortisolniveaus gedurende de dag te monitoren, wat inzicht kan geven in het stressniveau.
Urinetest: Urinetests kunnen hormonen zoals oestrogeen en progesteron meten. Ze zijn handig om de hormoonbalans te beoordelen bij vrouwen met menstruatieproblemen.
Haartest: Hoewel minder gebruikelijk, kan een haartest ook worden gebruikt om sommige hormonen te meten.
Slaap: Hormonen zoals melatonine en cortisol spelen een rol bij slaap-waakritmes. Een onbalans kan leiden tot slaapstoornissen.
Welke hormonen kan je meten?
De belangrijkste vraag is natuurlijk: welke hormonen kan je testen? Hieronder bespreek ik de hormonen die het meest getest worden. Vaak worden zij gecombineerd in 1 test aangeboden.
Cortisol
Cortisol, ook wel bekend als het stresshormoon, wordt aangemaakt door onze bijnieren en heeft uitgebreide effecten op verschillende organen in ons lichaam. Het speelt een ontstekingsremmende rol, houdt onze bloedglucosespiegel, bloeddruk en spierkracht op peil, en zorgt voor een balans in zouten en vocht. Wanneer ons lichaam stress ervaart, neemt de productie van cortisol toe. Maar als die stress langdurig aanhoudt, kan dit leiden tot wat we ‘bijnieruitputting’ noemen, en uiteindelijk tot een burn-out. In zo’n situatie zijn onze bijnieren niet meer in staat om voldoende cortisol te produceren.
Interessant is dat ons lichaam in evolutionair opzicht prioriteit geeft aan de productie van cortisol, het “vecht- of vluchthormoon.” Dit betekent dat andere hormonen, zoals DHEA, progesteron, oestrogeen en testosteron, in de verdrukking kunnen komen als cortisol overmatig wordt geproduceerd.
DHEA
DHEA (Dehydroepiandrosteron) – een steroïde hormoon – heeft een breed scala aan effecten op ons lichaam. Het beïnvloedt onze stemming, het immuunsysteem, de bloedsomloop, de bloedsuikerspiegel, de gezondheid van onze botten, ons seksuele functioneren en zelfs onze fysieke kracht. Het speelt ook een beschermende rol voor ons zenuwstelsel en verbetert de cognitieve functies, inclusief ons geheugen. Dit hormoon heeft dus een aanzienlijke invloed op verschillende aspecten van onze gezondheid en welzijn.
TSH, T4 & T3
TSH, oftewel Thyreoïd Stimulerend Hormoon, wordt aangemaakt in de hypofyse en heeft als taak de schildklier te activeren. De TSH-waarde in het bloed is een belangrijke aanwijzing voor de werking van de schildklier en heeft directe invloed op ons lichamelijk en geestelijk welzijn. Een verstoorde schildklierwerking kan leiden tot een scala aan klachten en gezondheidsproblemen.
Als de schildklier overactief is, wat we hyperthyreoïdie noemen, kun je last krijgen van gejaagdheid, hartkloppingen, gewichtsverlies en nervositeit. Daarentegen kan een te hoge TSH-waarde wijzen op een te trage schildklierwerking, wat hypothyreoïdie is. Dit kan zich uiten in vermoeidheid, gewichtstoename, depressieve gevoelens en haarverlies.
Het vaststellen van de oorzaak van hyper- of hypothyreoïdie vereist meer dan alleen de TSH-waarde; het wordt meestal in combinatie met de meting van vrije T3 (fT3) en vrije T4 (fT4) hormonen bepaald. Deze hormonen worden door de schildklier zelf geproduceerd en geven feedback aan de hypofyse, de plaats waar TSH wordt aangemaakt.
Oestradiol
Oestrogeen, het voornaamste vrouwelijke geslachtshormoon, speelt een essentiële rol bij de ontwikkeling van vrouwelijke kenmerken. Hoewel mannen ook kleine hoeveelheden oestrogeen hebben, zijn de niveaus lager dan bij vrouwen. Oestrogeen bestaat uit drie verschillende vormen: oestron, oestradiol en oestriol.
Oestradiol, het belangrijkste type oestrogeen, wordt geproduceerd uit steroïdhormonen zoals testosteron en androgenen. Het komt vooral voor tijdens de vruchtbare levensfase en is verantwoordelijk voor de ontwikkeling van uiterlijke vrouwelijke kenmerken, zoals borstgroei en de verdeling van vet. Samen met progesteron zorgt het in elke menstruatiecyclus, voor de ontwikkeling en rijping van de baarmoederwand, zodat een eventuele bevruchte eicel kan innestelen.
Daarnaast heeft oestradiol regulerende functies in het centrale zenuwstelsel, cardiovasculaire systeem en botmetabolisme. Het is van vitaal belang voor het behoud van gezonde en sterke botten, wat geldt voor zowel mannen als vrouwen, omdat botgroei en -structuur afhankelijk zijn van oestradiol.
Interessant genoeg suggereert onderzoek dat oestradiol, samen met het schildklierhormoon T4, mogelijk beschermend kan werken tegen DNA-schade in sperma. Geslachtshormonen, met name oestradiol en progesteron, spelen ook een rol in het reguleren van pijnperceptie.
Progesteron
Progesteron is een hormoon dat een cruciale rol speelt in het vrouwelijk lichaam. Het bereidt het baarmoederslijmvlies voor op de mogelijke innesteling van een bevruchte eicel en zorgt ervoor dat de borstklieren gereed zijn voor de productie van melk.
Gedurende de tweede helft van de menstruatiecyclus is de productie van progesteron het hoogst. Tijdens deze fase begint de lege follikel, naast progesteron, ook oestrogeen te produceren. Dit is het moment waarop sommige vrouwen premenstruele symptomen (PMS) kunnen ervaren, zoals gevoelige borsten, een opgeblazen gevoel, slaperigheid, neerslachtigheid en prikkelbaarheid.
Testosteron
Testosteron is het belangrijkste mannelijke geslachtshormoon, hoewel het ook bij vrouwen in kleine hoeveelheden voorkomt. Het speelt een centrale rol in het stimuleren van mannelijke seksuele kenmerken en de ontwikkeling van spieren, botten en lichaamshaar.
Daarnaast heeft testosteron invloed op stemming, energieniveaus en algemeen welzijn. Het wordt geproduceerd in de testikels bij mannen en in de eierstokken en bijnieren bij vrouwen. De hormoonspiegels variëren gedurende het leven, met pieken tijdens de puberteit en een geleidelijke afname naarmate men ouder wordt. Een evenwichtige testosteronspiegel is van belang voor zowel de fysieke als mentale gezondheid.
Hoe kan je je hormoonbalans verbeteren?
Het meten van de spiegels van bovenstaande hormonen kan je meer inzicht geven in een eventuele disbalans. Vervolgens kan je met, onder andere leefstijl aanpassingen, aan de slag om je hormoonbalans te verbeteren.
Een voedingspatroon dat voornamelijk bestaat uit onbewerkte voeding, veel groenten, fruit, volle granen, gezonde vetten en eiwitten kan hierbij helpen. Vermijd overmatige suiker- en bewerkte voedingsmiddelen, omdat deze schommelingen in insuline kunnen veroorzaken.
Daarnaast is regelmatige lichaamsbeweging erg belangrijk, omdat het kan helpen bij het reguleren van hormonen zoals insuline, cortisol en geslachtshormonen. Ook is stressmanagement essentieel, omdat chronische stress de hormoonbalans kan verstoren. Voldoende slaap en een gezond slaappatroon dragen ook bij aan een evenwichtige hormoonhuishouding.
Hormoonbalans testen?
Wil je aan de slag met hormonale klachten of je hormoonbalans testen? Plan dan een gratis kennismakingsgesprek.
Referenties
